Odpowiedzialność karna za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, czy coś takiego istnieje?

Parę lat temu obroniłem tytuł mgr prawa pracą na temat odpowiedzialności karnej za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa i cyklicznie będę się dzieli z Wami moimi spostrzeżeniami.

Odpoweidzialność za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa – Z pewnością we współczesnym obrocie gospodarczym „wiedza” i „informacja” są jednymi z najcenniejszych towarów rynkowych, dlatego coraz bardziej aktualny staje się problem ochrony informacji i tajemnicy przedsiębiorstwa.

Ze zjawiskiem konkurencji spotykamy się na co dzień w różnych sferach naszego życia, a sama konkurencja jest jednym z podstawowych elementów napędzających rozwój gospodarczy. Z uwagi m.in. na prawidłowy rozwój gospodarki rynkowej ochrona uczciwej konkurencji jest niezbędna w interesie publicznym oraz prywatnym. Państwo za pomocą norm prawnych zapewnia i zabezpiecza ochronę interesów uczestników rynku, tj. przedsiębiorców, konsumentów i klientów. Konkurencja nie może stanowić jedynie obojętnej dla państwa rywalizacji podmiotów, zwłaszcza gdy w tej konkurencji są wykorzystywane metody i środki nieuczciwe i sprzeczne z prawem. Dlatego też muszą istnieć instrumenty prawne, za pomocą których możliwe będzie zwalczanie stanów nagannych, jakie dla konkurencji stwarzają sami uczestnicy rynku, prowadzący swoją działalność w sposób naganny etycznie, niezgodny z istniejącymi obyczajami, czym wypaczają prawidłowe reguły pozyskiwania klientów i poszukiwania rynków zbytu dla swoich towarów i usług.

Każdy podmiot w zakresie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej bądź zawodowej może być zainteresowany tym, aby jego pomysł, jego tzw. „know-how”, sekret organizatorski lub inny, związany z prowadzoną działalnością nie został ujawniony  nieuprawnionym podmiotom bądź wykorzystany w działalności innej osoby.

Często też byli pracownicy dopuszczają się naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa poprzez ujawnienie informacji lub wykorzystanie, np. bazy klientów swoich poprzednich pracodawców we własnej działalności gospodarczej. Jednak przedsiębiorcy rzadko podpisują ze swoimi pracownikami odpowiednie klauzule spełniające wymogi prawne, mając nadzieję, że normy prawne, wynikające z art. 101 z indeksem 1 i n. ustawy kodeks pracy, w sposób wystarczający chronią ich interes, bez konieczności zawierania dodatkowych umów.

Pozycja przedsiębiorcy została wzmocniona przez normy cywilno-prawne oraz karno-prawne, jednak ta ochrona jest uwarunkowana samą wolą przedsiębiorcy i jego niezbędnymi działaniami w celu zachowania danych informacji w tajemnicy. Przepisy Rzeczpospolitej Polskiej spełniają wymogi Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej i nie odbiegają od prawa innych państw, a jednak w Polsce stosunkowo rzadko przedsiębiorcy korzystają z ochrony prawnej tajemnicy przedsiębiorstwa, co moim zdaniem jest spowodowane małą świadomością prawną przedsiębiorców (w szczególności małych i średnich) oraz skomplikowaną procedurą i trudnościami z uzyskaniem właściwych dowodów.

W niniejszej pracy wykorzystałem dotychczasowe poglądy doktryny i orzecznictwo sądowe. Posłużyłem się metodą formalno-dogmatyczną, z uwzględnieniem wykładni historycznej i prawno-porównawczej, jednak podstawowe źródło stanowiły przepisy prawa. Normy, dotyczące zapobiegania i zwalczania nieuczciwej konkurencji, zawierają umowy międzynarodowe, europejskie prawo wspólnotowe oraz prawo wewnętrzne państw o gospodarce rynkowej, a w Polsce normy te znajdują się przede wszystkim w ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (z uwzględnieniem nowelizacji – Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 162, poz. 1693, Nr 172, poz. 1804, z 2005 r. Nr 10, poz. 68, z 2007 r. Nr 171, poz. 1206, z 2009 r. Nr 201, poz. 1540), która reguluje zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej, w szczególności produkcji przemysłowej i rolnej, budownictwie, handlu i usługach, w interesie publicznym przedsiębiorców oraz klientów (którą stosuje się do umów i porozumień między przedsiębiorcami, mając na względzie m.in. warunki rozwoju i ochronę konkurencji oraz zasad podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów). Wspomniana ustawa przyznaje pierwszeństwo w zwalczaniu czynów, godzących w uczciwość konkurowania, środkom cywilnoprawnym, a tylko niektóre czyny nieuczciwej konkurencji zostały uznane za przestępstwa bądź wykroczenia, co oznacza, że nie wszystkie są na tyle społecznie szkodliwe, aby było konieczne uruchamianie i wykorzystywanie sankcji karnych w celu ich zwalczania (tzw. ultima ratio). Do czynów zwalczanych, zarówno normami cywilno-prawnymi, jak i karno-prawnymi ustawodawca zaliczył m.in. naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa. W gospodarce wolnorynkowej wartość tajemnic przedsiębiorstwa jest bezsporna, a pewne informacje, dotyczące działalności przedsiębiorcy, właśnie dlatego, że są nieznane dla konkurentów i dla nich niedostępne, pozwalają na uzyskanie lepszej pozycji rynkowej, co w sposób oczywisty przekłada się na wymierne korzyści materialne.

Niniejsza praca ma w założeniu dać odpowiedź na pytanie, czy i w jakim zakresie tajemnica przedsiębiorstwa ma zapewnioną ochronę, w tym przede wszystkim prawno-karną. Poddam szczegółowej analizie przepis art. 23 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, który penalizuje ujawnienie i wykorzystanie, wbrew obowiązkowi ciążącemu na sprawcy w stosunku do przedsiębiorcy, tajemnicy przedsiębiorstwa i wyrządzenia przez to poważnej szkody oraz ujawnienia i wykorzystania we własnej działalności gospodarczej cudzej tajemnicy przedsiębiorstwa uzyskanej bezprawnie.

Na początku postaram się wyjaśnić znaczenia podstawowych pojęć (np. czym w świetle przepisów prawa jest przedsiębiorstwo, co rozumiemy przez pojęcia „informacja”, „tajemnica”, a także porównam tajemnicę przedsiębiorstwa w świetle innych tajemnic prawnie chronionych) oraz przedstawię historię rozwoju ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa. Kolejno omawiam naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa jako czyn nieuczciwej konkurencji  w świetle ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r., a w rozdziale IV dokonuję typizacji przestępstw naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa (analizuję ustawowe znamiona przestępstw naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa stypizowanych w art. 23 ust. 1 i ust. 2 u.z.n.k). Rozważania oparto na stosowanych w tego typu wywodach, tj. przez kolejne omówienie przedmiotu ochrony, strony przedmiotowej, podmiotu i strony podmiotowej. Końcowa część niniejszej pracy opisuje zbieg przepisów karnych z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z innymi przepisami prawa karnego oraz wymiar kary za przestępstwo naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa określone w art. 23 ust. 1 i 2 u.z.n.k…

Zainteresowanych tematem zapraszam do kontaktu: biuro@kancelariaprawna24h.pl